BAĞIRSAK VİRUSLERİNİN ETKİLERİ (*)
Çeviri: Dr. Kaya DEMİRÖZÜ
Kanatlı Sağًlığı ve Hastalıkları Uzmanı (Drk.demirozu@yahoo.com.tr)
Bağırsak sağlığı karmaşık bir meseledir. Tavuk bağırsağı ekseri aynı anda birden fazla bağırsak virus türü ile enfekte olmaktadır. Bağırsak sağlığı canlı için hayati öneme haizdir.
Bağırsakvirusleri tavuğun bağırsak epitel bütünlüğünü bozarak besin ve yem tüketiminde ciddi sorunlara yol açmaktadır. Yem tavuk yetiştirmede çok büyük bir maliyet kalemi olup yemden yararlanma ekonomik üretim için son derece önemlidir. Bağırsakları etkileyen her şey canlı sağlığını ve verimini etkiler. Bağırsak virusleri, yemden yararlanamama, altlık kondüsyonunun bozulması ve çoğunlukla antibiyotik gereksinimi şeklinde tezahür eder. Bunları yanında, bağışıklık sistemi büyük ölçüde bağırsak sağlığı ile bağlantılıdır. İmmun yanıt ve doku onarımı için enerjisiye ve kaliteli besi elementlerine gereksinim duyulur. Dolayısıyla FCR ‘ı etkilenecektir.
Miks Enfeksiyonlar
Bağırsak sistemi çok komplikedir. Bağırsak içeriğinde sindirim sürecinde önemli bir rol oynayan belli bir dengede muazzam miktarda bakteri, buna ilaveten farklı viruslarda bulunmaktadır. Virusler, bağırsak florası ve sindirim, birbirleriyle sürekli etkileşim içindedirler. “Bu karşılıklı etkileşim bağırsakları çokkarmaşık hale getiriyor ve hala çok şey bilinmiyor.
Geliştirilmekte olan aşıların bağırsak virusu ile mücadele için ekonomik açıdan karlı bir seçenek olup olmadığını belirlemek zordur. Özellikle çok sayıda miks enfeksiyon nedeniyle.
Hollanda’da 86 çiftlikteki 98 broirler sürü ile yapılan bir çalışmada haftalık olarak, her sürüden alınan 5 tavuk örneğinde; Rotavirus A, D, Reovirus, Astrovirus ve Avian Nephritis 3 gibi virusleri aranmıştır. Birçok miks enfeksiyon saptanmıştır. Test edilen bazı örneklerin, bağırsaklarında sadece 1 virus, ancak ortalama olarak aynı anda 2 veya 3 hatta bazen de 4 virus bulunmuştur. Bu biririnden ayrı her virusun oluşturduğu hasarı belirlemekte çok zorlanılmışdır. Diğer taraftan, sağlıklı sürülerde değişik virusler saptanıldığı için negatif bir kontrol grubu ile çalışılması imkansızlaşmıştır. Bu viruslerin mutlaka belirgin klinik problemlere neden olmadığı, ancak histolojik muayenede bağırsakta belli bir hasara nedenolmuşlardır. Bu,tüm araştırma süresince sürülerin tamamında uygulanmıştır. Klinik bir problem olmamasına rağmen bağırsak hasarı oldukça elverişsiz sonuçlar saptanmıştır. Miksenfeksiyonlar nedeniyle zooteknik performans ile spesifik patojenler arasındaki korelasyon belirsizliğini korumuştur. Miksenfeksiyonun zooteknik performans üzerindeki etkisi, negatif kontrol sürüler olmadığı için tam saptanamamıştır.
Bu viruslerle mücadelede yatırım yapmanın yararlı olup olmadığını belirlemek için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir. Damızlıklarda erken bir enfeksiyonu önlemek için Reoviruslere karşı aşılanabilir, ancak diğer viruslere karşı aşı bulunmamaktadır. Özellikle birçok miks enfeksiyon nedeniyle, bu geliştirilmekte olan aşıların ekonomik açıdan verimli bir seçenek olup olmadığını belirlemeyi zorlaştırmaktadır.
Bağırsak viruslerinin elemine edilmesi
Bağırsak virusleri ile ilgili sorun, çok dirençli olmaları, bazen birinci ve aksi takdirde ikinci hafta gibi çoğu zaman erken yaşlarda ortaya çıkmalarıdır. Sürünün büyük bir kısmı bağırsak virusleri taşıyıcısı olmaları mücadeleyi zorlaşmaktadır. İyi bir hijyen, enfeksiyon baskısını düşürebilir, ancak özellikle enfeksiyonun yumurta vasıtasıyla, dikey olarak yayılması, eleminasyonda ciddi bir engeldir. Virus taşıyan damızlıklar, birkaç hafta sonra yavruları enfekte edebilir. Pratikte; genellikle işletmedeki damızlık sürülerin yumurtası karışık olarak kuluçkalanır ve bu da uzun süre enfekte civciv üretmi demektir.Bağırsak viruslerini kontrol edilmesi, materyalden antikorlar yoluyla yapılmalıdır. İyi korunmuş bir damızlık sürüden bulaşma daha düşük olup ve daha güvenli civciv üretilir. Sahada enfekte olan damızlıklar, yavrularına aktarılacak antikorları üretirler.
Bu civcivlerin, virusle kontamine bir kümeste, maternal antikorlar, ilk haftalarda bir koruma sağlar. Damızlıkların aşılanması faydalı olabilir. Bununla birlikte, bir aşı geliştirmenin ekonomik olup olmadığını belirlemek için kapsamlı bir araştırmaya ihtiyaç vardır. Ancak bu verileri elde etmek zordur. O zamana kadar, üreticinin enfeksiyon riskini kontrol altında tutma dışında yapabileceği çok fazla bir şey yoktur.
İlk haftadan sonra bağırsak viruslerinin neden olduğu hasardan ötürü besin ögelerilerinden canlı yeterince yararlanmaz. Belirli besin ögeleri güçlü bir antiinflamatuar etkiye sahiptirler. Diğer besin ögeleri kolaylıkla sindirilebilir ve bu nedenle piliçin bağırsaklarında daha az etkili olurlar. Viruslerin neden olduğu bağırsak hasarının daha çabuk iyileşmesini sağlayabilir. Kanatlı yetişricileri, sürülerine iyi geliştiren en ucuz yem yedirmeyi hedeflemektedir. Bilinçli yetiştiriciler spesifik viruslerın neden olduğu miksenfsiyonun FCR’ı nasıl etkilediğini çok iyi bilmektedirler. Eksra yem katkılarına harcama yapmanın uygun olup olmadığına karar vermeyi göz önünde bulundurulmalıdır. Henüz, tek bir virusun ve birden fazla virusun etkisini tam olarak bilmediğimiz sürece, bu uzak bir olasılıktır. Bunu yapabilmek için, tek virus türün neden hasar oluşturduğu ve bunun besin ögelerinden nasıl etkilendiğine dair bilgiye ihtiyac bulunmaktadır. Oana kadar enfeksiyonların erken teşhisi öncelik olmaz. Erken teşhis henüz öncelikli bir konu değil, çünkü şu anda bunlarla nasıl savaşılacağını bilinmemektedir. Hızlı PCR, henüz çok kullanılır değil. Ama bir kere hayvanların bağırsak viruslerinden kurtarmaya yardım etmek için nasıl bir yem kullanılacağı bilinmektedir.
(*): Sjaakde Wit,Theimpact of intestinal viruses
www.worldpoultry.net/…/The-impact-of-intestinal-viruses-2. özetlenerek çeviri,
Önerilen kaynak
Demirözü,K.(2004): Temel İmmunoloji. ISBN 975 00566-0-4, İstanbul. 2. Baskı2005 yapıldı.