Yumurta İşletmelerinde Haşere Mücadelesi

YUMURTA İŞLETMELERİNDE HAŞERE MÜCADELESİ

Çeviri özet (*)                                  

Dr. Kaya DEMİRÖZÜ                                                                                                                                                        Kanatlı Sağ‎ً‎lığı ve Hastalı‎kları‎ Uzman‎ı     (Drk.demirozu@yahoo.com.tr)

Yumurta çiftliklerinde kemirgen ve sinekle mücadele Salmonella ve diğer zoonozların kontrol programlarının bir parçası olarak da kabul edilmelidir.  Üreticilerin haşere popülasyonun düşürülmesine yönelik olarak daima tetikte olmaları gerekir.

Haşereler gerek yem endüstrisinde gerekse tavukçuluk işletmelerinde ciddi sağlık ve ekonomik sorunlara yol açmaktadırlar.

İşletmelerde kemirici ve sinek mücadele programında başarılı olunması kimi inanç hassasiyeti ve sürdürebilirliğinde taviz verilmemesine bağlıdır.

Mücadelede başarıyı sürdürebilme

• İşletmenin haşere mücadele programını uygulayacak ve sürdürecek bu konuda eğitilmiş bir sorumlusu olmalıdır. Gerektiğinde yardımcıları bulunabilir.
• Bu ekstra bir maliyet gibi görünse de olmazsa olmazdır. Zaman içinde yem kayıplarının önlenmesi, ahşap, plastik ekipman, elektrik tesisatındaki hasarların en aza inmesi, daha iyi biyogüvenlik sonucu kanatlı sağlığı ve üretim performansındaki iyileşmeler maliyet tasarrufu olarak geri döndüğü görülecektir.
• Mücadele programı dökümante edilmeli, zamanla güncellenmelidir.
• Özellikle yağışlı mevsimlerde gübre geç kuruyacağından sinek popülâsyonunun artmasına neden olmaktadır.
• Karasinekler özellikle yumurtacı çiftliklerin önemli bir sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır.
• Sıcak mevsimde beş gün gibi kısa sürede erişkin hale gelen karasinekler yumurtlamağa başlarlar. Bu da yaz aylarında sinek popülâsyonunun hızla artması demektir.

Mücadele sonrası kümes temizliği

Eğer kümes ve ortamda Salmonella enteritidis pozitif ise, o vakit yeni sürü yerleştirilmeden önce çok ciddi bir temizlik ve dezenfeksiyon yapılması gerekir. Bilhassa gübre çukurlu kümeslerde gübrenin kuru kalmasına özen gösterilmelidir. Eğer gübre kuru ise sinek üremesi güçleşmiş olur. Bu amaçla en basitinden silisli toprak, bentonit kil veya talaş kullanılabilir. Bu ilk başta ekstra bir gider gibi görünse de sonuçta maliyet önemsiz hale gelmiş olacaktır. Temizlik sonrası kümes duvarlarına kalıntı bırakan bir insektisit ve gübreye larvasit uygulaması yararlı olacaktır.

Kemirgensiz ortam oluşturma

Sineklere kıyasla kemirgensiz bir ortam oluşturmak daha güçtür. Özellikle gübre çukurlu eski kümeslerde sıkı bir mücadele programı yürütmezse emekler boşa gitmiş olur. Kümesin duvarlarından hemen sonra kırık taş veya çakıl bariyer ve takiben binalar arasında kısa kesilmiş cimler, kemirgenleri yaşanması zor olan bir ortam oluşturularak kümeslerden uzak tutmaya yardımcı olur. Eğer bina içine girebilecek delikler yoksa mücadele nin başarısızlığı azaltılmış olur.

Kemirgen mücadele programının önemli bir parçası yemleme kutuları ve fare kapanlarıdır.

Dış duvarlara 40-50 cm eninde parlak saç levhalar kaplanması kemirgenlerin tırmanmalarına mani olabilmektedir.

Broiler ve hindi işletmelerinde haşere mücadelesi

Kanatlı endüstrisinde kemirgen ve haşere kontrol programları biyogüvenliği iyileştirmek ve Salmonella diğer hastalık etkenlerinin riskini azaltmak ve ekonomik kayıp önlemek ve verimliği artırmak için tercihen uygulanmalıdır. Haşere kontrol ve mücadele öncelikle damızlık işletmelerde tasarlanarak ve uygulanmıştır ciddi başarılar elde edilmiştir.  Gerek damızlık gerekse yumurtacı işletmelerde alınan yüz güldürücü sonuçlar broiler ve hindi işletmelerinde de tercih edilmiştir.

Gececi bitler

Broiler çiftliklerinde kemirgen ve sinek mücadelesi adeta bir zorunluluk halini almıştır. Ancak gececi bitleri elemine etmek o kadar kolay olmamaktadır. Kümese bir defa girdikten sonra temizlemek çok güç olmaktadır. Kullanılan kimyasallara direnç oluşması söz konusudur.

Kümes altlığındaki çok sayıda haşere yumurtası olabilir. Bu durumda neyazık ki parazite etkili, doğal düşman veya yemden söz etmek zor. Hindi ve broiler kümeslerinde gececi bitleri tamamen ortadan kaldırmak için pratik veya olası bir yöntemden söz edilmemektedir. Ancak doğru yöntemve zamanlamayla parazit yükü düşük düzeylere indirilebilir.

Broiler ve hindi işletmelerinde Salmonella yükünün azaltmak

Bunun için ciddi bir haşere mücadelesi ağırlık verilmelidir. Oluşturulan bir programı dâhilinde doğru zamanlama ile her sürüye seçilmiş kimyasalları uygulanmaktır. Program her işletmenin koşulları göz önüne alınarak karmaşık olmayan bir dokümanter olmalıdır. Böylelikle rahat uygulanan düşük maliyetli bir protokol oluşturulur.

Önerilen makale

1. Demirözü K. (2006): Sınır Tanımayan Hastalık: Avian Influenza(Kuş Gribi), ISBN 975-00566-1-2, (Bakınız ) Kanatlılarda Biyogüvenlik Kriterleri, Temizlik ve Dezenfeksiyon., İstanbul,34-54.
2. Demirözü, K.ve Onar, E.(1986): Tavuk Kümeslerinde ve Gübrelerinde Musca domestica(Karasinek, Ev sineği) ve Larvalarına Karşı Alfacron, Snip, Neporex ile Yapılan Çalışmalar. 21 Sayfa. Cıba-Geygry’ nin(Novartis) 1989 İstanbul, Bursa ve İzmir toplantılarında sunuldu.
   1. Demirözü, K.(2010): Hindi Yetiştiricilinde Biyogüvenlik Kriterleri. Çiftlik Dergisi, Temmuz 2010, 317 (36-38)
   2. Demirözü, K. (2010) :Kanatlılarda Temizlik ve Dezenfeksiyon Kriterleri. Çiftlik Dergisi, 319,38-42
   3. Demirözü K. (2010):Kanatlıların Salmonella Enfeksiyonları ( Kanatlı Salmonellosisi). Çiftlik Dergisi,322(28-32).

(*): O’keefe,T. : Egg producers against xcomplacency in pest control.Poultry International, December-2013, 20-24 özetlenmiştir.